Praktisch verkeersexamen

Organiseren van een praktisch verkeersexamen

Helaas is het mijn ervaring dat steeds meer gemeenten stoppen met de organisatie van het praktisch verkeersexamen. Bezuinigingen of het ontbreken aan vrijwilligers liggen hier veelal aan ten grondslag. Dit is natuurlijk jammer, maar het biedt ook nieuwe kansen. Twee scholen waar ik verkeersles geef zagen het als kans om een eigen praktisch verkeersexamen te organiseren.

De nieuwe route voert door de school- en leefomgeving van de leerlingen. Hierdoor zijn de verkeerssituaties, situaties die de leerlingen dagelijks tegenkomen. Het organiseren van een dergelijk examen is helemaal niet ingewikkeld. De tijdsinvestering is afhankelijk van uw eigen keuzes en een ontwikkeld examen kan jarenlang dienstdoen.

Op deze pagina wil ik u enkele suggesties aan de hand doen zodat u uw eigen examen kunt organiseren. Wilt u meer informatie of hulp bij de organisatie, dan kunt u vanzelfsprekend ook contact met mij opnemen. U kunt mij ook inhuren voor (ondersteuning bij) het opzetten en de uitvoering van uw eigen praktisch verkeersexamen.

Vaststellen van de route

Kies de school als start- en eindpunt. Wanneer de school meerdere locaties heeft of meerdere scholen aan het verkeersexamen deelnemen kunt u de route langs alle locaties laten voeren, dan kan iedere groep vanaf haar eigen locatie vertrekken.

De route moet de reële verkeerssituaties weergeven, er mogen voor het verkeersexamen geen extra verkeersborden e.d. geplaatst worden.

Bekijk op een plattegrond of GoogleMaps (https://maps.google.nl) welke verkeerssituaties u in het examen opgenomen wilt hebben. De route moet veilig maar leerzaam zijn. Zoek op de kaart naar:

• Een voorrangskruising
• Een gelijkwaardige kruising
• Verkeerslichten
• Voetgangersoversteekplaats (zebrapad)
• Een stuk waar niet gefietst mag worden (voetgangersbrug o.i.d.)
• Een straat met eenrichtingverkeer
• Een bushalte
• …

Bekijk nu via welke straten u deze situaties met elkaar kunt verbinden. Probeer hierbij de route zoveel mogelijk linksom te laten lopen (tegen de klok in), een linkerbocht maken vraagt immers meer vaardigheden dan een rechterbocht.

Wanneer er bijvoorbeeld veel vrij liggende fietspaden of rechte wegen zijn, wijk dan soms af van de voor de hand liggende route om zo meer variatie aan te bieden.

Als u globaal de route heeft vastgesteld, ga hem dan een keer fietsen. Bekijk of het overeenkomt met wat u op de kaart heeft bepaald. Wellicht ziet u tijdens het fietsen andere verkeerspunten die u in de route op wilt nemen. Kijk ook hoe lang u over de route fietst. De fietsen van de route moet zeker 15 tot 20 minuten in beslag nemen.

Op basis van uw bevindingen kunt u nu de definitieve route bepalen.

Wanneer de schoolomgeving niet voldoende mogelijkheden biedt voor een leerzaam examen, kunt u ook de route naar het Voortgezet Onderwijs als examenroute kiezen. Op deze manier is de examenroute gelijk een goede voorbereiding op de fietstocht naar de nieuwe school.

Uitwerken van de route

Met de mogelijkheden van digitale foto- en videocamera’s zijn uw mogelijkheden haast onuitputtelijk. U kunt de route op diverse manieren uitwerken. Aan de hand van de uitwerkingen kunt u de route in de klas bespreken of door de leerlingen laten fietsen. Geef de uitwerkingen van de route een plekje op de website van school zodat de leerlingen er ook thuis mee aan de slag kunnen.

Een uitwerking met alleen een plattegrond of alleen tekstuele aanwijzingen is niet voor iedereen even duidelijk. Zorg daarom altijd voor een combinatie, eventueel aangevuld met foto’s.

Een papieren routebeschrijving. U kunt de route aan de hand van foto’s en tekst uitwerken. 

U kunt ook een digitale uitwerking van de route maken in GoogleMaps (https://maps.google.nl). Hierbij kunt u gebruik maken van de standaard toepassingen zoals Streetview, maar u kunt ook eigen beschrijvingen en foto’s toevoegen.

Film de route en de plaats deze op YouTube. Leerlingen kunnen de film thuis bekijken, maar u kunt hem ook in de klas bespreken. Laat deze film pas aan de leerlingen zien nadat zij de route een keer gefietst hebben, anders kan het de motivatie om zelf te gaan fietsen verminderen.

Maak een vragenboekje over verkeerssituaties op de route. Deze kunt u als huiswerkopdracht meegeven aan de leerlingen. 

Naast een vragenboekje over verkeerssituaties, kunt ook aandacht besteden aan de verkeersborden op de examenroute. Dit zijn immers verkeersborden die de leerlingen regelmatig tegenkomen. 

Een PowerPoint presentatie met foto’s van de route en daarbij vragen over verkeerssituaties. U kunt ook stellingen bij de foto’s plaatsen waarbij de leerlingen met rode en groene kaartjes aangeven of ze het met de stelling eens of oneens zijn. Zo kunt u een debat houden over de verkeerssituaties.

Wilt u helemaal digitaal gaan? Maak dan een website met vragen over bepaalde verkeerssituaties. Op de betreffende locatie plakt u een QR code (bijvoorbeeld op een lantaarnpaal). Wanneer de leerlingen de route fietsen kunnen zij onderweg de QR code scannen en de vragen beantwoorden.

Oefenen van de route

Het doel van een examen is natuurlijk altijd het toetsen van datgene dat geleerd is. Leerlingen moeten dus de mogelijkheid hebben te oefenen voor het verkeersexamen én daarvan te leren. Daarnaast zorgt het oefenen van het verkeersexamen er voor dat leerlingen zich tijdens het examen kunnen concentreren op de verkeerssituaties en zich geen zorgen hoeven te maken dat ze verdwalen. U kunt de route in de klas met de leerlingen bespreken, u kunt hem een keer samen met de klas fietsen of lopen, u kunt het fietsen van de route ook als huiswerkopdracht meegeven. Bedenk wel dat het bespreken in de klas een aanvulling is op – en geen vervanging is van – het daadwerkelijk fietsen van de route!

Om leerlingen te motiveren om de route te oefenen en na te denken over verkeer, kunt u ook een fotowedstrijd uitschrijven. Leerlingen maken een foto van die verkeerssituatie die zij lastig of gevaarlijk vinden. Bij de foto schrijven ze een motivatie of een oplossing. Uit de inzendingen selecteert u een winnaar.

Oefenen van de fietsvaardigheid

Lang niet altijd is het op school bekend hoe het met de fietsvaardigheid van de leerlingen gesteld is. Daarom kan het zinvol zijn om ruim voor het examen een aantal fietsoefeningen met de klas te doen. Dergelijke praktische verkeerslessen zijn sowieso natuurlijk een goede aanvulling op het schriftelijk verkeersonderwijs.

Denk hierbij aan:

• Een slalom fietsen tussen pylonen of gympalen. Laat de leerlingen eventueel met z’n tweeën naast elkaar de slalom fietsen.
• Laat de leerlingen in een viertal fietsen (met z’n tweeën naast elkaar). Bij een versmalling moeten de leerlingen achter elkaar gaan fietsen en zodra het weer kan, weer naast elkaar.
• Twee leerlingen fietsen achter elkaar en dan moet de achterste de voorste inhalen (over schouder kijken, versnellen, ruim aan de linker kant passeren).
• De leerlingen fietsen in een viertal (2 naast elkaar) en moeten op uw signaal zo snel mogelijk remmen (stoppen met de remmen van de fiets, voeten op de trappers houden tot de fiets helemaal stilstaat).
• Op uw teken moet een leerling rechtsaf of linksaf slaan (over schouder kijken, hand uitsteken, ruime bocht naar links of krappe bocht naar rechts maken)
• Oefen op het schoolplein of op een rustige kruising bij school ook enkele voorrangssituaties, zoals gelijkwaardige kruising, voorrangskruising, rechtdoor op dezelfde weg gaat voor.

Wanneer blijkt dat een leerling onvoldoende fietsvaardig is, of er een andere reden is waarom een leerling niet op een veilige manier aan het examen kan deelnemen, kunt u overwegen deze leerling een aangepast examen te geven. Bijvoorbeeld de oefeningen op het plein of een examen als voetganger.

Fietsenkeuring

Naast kennis van de verkeersregels en deze kennis kunnen toepassen, het beheersen van motorische fietsvaardigheid, is ook een veilige fiets belangrijk voor deelname aan het verkeer. Het verkeersexamen is een mooie aanleiding voor een fietsenkeuring. Kondig de fietsenkeuring ruim van te voren aan en geef hierbij aan waarop gecontroleerd zal gaan worden. Op deze manier hebben ouders de tijd de fiets voor de controle in orde te maken. Zorg ook dat er voldoende tijd zit tussen de keuring en het examen zodat ouders de kans hebben eventuele gebreken te herstellen. 

Wellicht wil een handige ouder of de lokale fietsenmaker u helpen bij de keuring. Zelf heb ik ook zeer goede ervaringen met de inzet van leerlingen uit het voortgezet onderwijs. Besteed in de klas aandacht aan de diverse fietsonderdelen en waarom deze belangrijk zijn voor de verkeersveiligheid. De fietsenkeuring is ook goed te combineren met een techniekles.

Wanneer u zorgt dat er wat klein gereedschap en een bandenpomp (denk aan verloopnippels voor auto- en Franse-ventielen) aanwezig is kunnen kleine zaken gelijk worden gedaan (zadel of stuur wat hoger of lager zetten, lampje vastzetten, banden oppompen).

Bedenk vooraf wat u doet met fietsen die worden afgekeurd. Natuurlijk kunt u er voor kiezen deze niet aan het examen te laten deelnemen. Leerlingen zullen dan in de regel een fiets gaan lenen. Na het examen zullen deze leerlingen echter weer op hun eigen, afgekeurde, fiets aan het verkeer deelnemen. Overweeg daarom, zolang de veiligheid dit toelaat, leerlingen gewoon op hun vertrouwde fiets aan het examen te laten deelnemen.

Controleposten

Vanzelfsprekend moet op de route de verrichtingen van de leerlingen beoordeeld worden. Dit gebeurd door controleposten die langs de route zitten. Het aantal controleposten is natuurlijk afhankelijk van de lengte van de route en het aantal verschillende verkeerssituaties. Toch wil ik aanbevelen minimaal 8 controleposten op de route te plaatsen.

Voor het bemensen van de controleposten heeft u voldoende hulpouders nodig. Het is mijn ervaring dat ook ouders uit andere groepen (zelfs de onderbouw) best willen helpen. Denk ook aan oma’s, opa’s, tantes, oudere broers of zussen, etc. Het kan eenzaam werk zijn om langere tijd op een controlepost te zitten, probeer daarom twee ouders per post te regelen. Twee mensen zien ook meer dan één. Ook leerlingen uit groep 7 of 8 of het voortgezet onderwijs zouden als assistent op een controlepost kunnen zitten. Wellicht kan iemand de controleposten tijdens het examen voorzien van wat te drinken en een appel.

Bekijk op welke plaatsen langs de route u de controleposten wilt plaatsen. Natuurlijk op de kruisingen, bij het verkeerslicht e.d., maar er kan onderweg ook gekeken worden of leerlingen op de juiste plaats van de weg fietsen en hoe zij in een groep rijden.

Maak voor de mensen die op de controleposten zitten een duidelijke uitleg. Geef hierin duidelijk aan waar de controlepost is, maar ook op welke punten gelet moet worden. Gebruik bijvoorbeeld geen zinnen als “leerlingen moeten voorrangsregels goed toepassen”, maar wees concreet “leerlingen geven voorrang aan verkeer van rechts”. 

Maak daarnaast per controlepost een afvinklijst waarop ze de verrichtingen van de leerlingen kunnen aantekenen. Zet op de lijst alleen die punten waar de betreffende controlepost op moet letten.

U kunt er voor kiezen de controleposten verdekt op te stellen. Voordeel is dat de leerlingen dan niet weten waar de posten zijn en niet alleen bij een post ineens heel erg hun best gaan doen. Het voordeel van posten duidelijk zichtbaar, bijvoorbeeld met hesjes, neer te zetten is dat leerlingen een aanspreekpunt hebben wanneer er iets aan de hand is. Natuurlijk is een combinatie van beide ook mogelijk.

Noteer de mobiele telefoonnummers van de mensen op de controleposten en geef hen een nummer van het startpunt. Op deze wijze kunnen zij u bereiken in geval van calamiteiten (denk aan een lekke band). Ook kunt u hen een sms sturen wanneer de laatste leerling is vertrokken en wat het laatste rugnummer is.

De examendag

Zorg dat er ‘rugnummers’ voor de leerlingen zijn. U kunt hiervoor speciale hesjes met nummers bestellen of laten maken. U kunt ook de rugnummers uitprinten en lamineren, met veiligheidsspelden kunt u deze dan op fluorescerende hesjes bevestigen. Zorg ervoor dat de leerlingen zowel een nummer op de rug als op de borst hebben zodat controleposten het zo goed mogelijk kunnen zien.

Geef de route aan door middel van pijlen. U kunt hiervoor pijlen uitprinten en in plastichoesjes ophangen op lantaarnpalen. Gebruik in dat geval dikker geel karton zodat de pijlen goed opvallen en wat steviger zijn. U kunt ook gebruik maken van zogenaamd ‘spuitkrijt’. Dit is een soort stoepkrijt in spuitbussen die, afhankelijk van de weersomstandigheden, enkele dagen blijft zitten. Kies voor een spuitbus met een zogenaamd “op-de-kop-ventiel”. Met dit krijt kunt u moeiteloos de pijlen op het wegdek ‘verven’. Deze geverfde pijlen zijn, in tegenstelling tot de uitgeprinte pijlen, alleen niet vanaf grotere afstand zichtbaar.

U kunt er voor kiezen leerlingen de route individueel of in twee- of viertallen te laten fietsen. Het voordeel van bijvoorbeeld viertallen is dat leerlingen steun aan elkaar hebben. Daarnaast is het gelijk een goede oefening op het fietsen in een groep, zoals ze dat ook naar het voortgezet onderwijs zullen gaan doen. Een praktisch voordeel is ook dat u hiermee de tijd tussen twee groepjes wat groter kunt maken (3 á 4 minuten) waardoor de kans op ‘op elkaar wachten’ en clusteren bij een verkeerslicht wat kleiner wordt. U kunt de controleposten instrueren dat zij, wanneer leerlingen wel clusteren, de leerlingen laten stoppen en weer met tussenpozen laten vertrekken.

Geef de controleposten de instructies, de controlelijsten, een paar pennen, etc. Noteer ook de telefoonnummers van de mensen op de controleposten. De controleposten kunnen dan alvast naar hun plek vertrekken.

Laat de leerlingen zich opstellen in de volgorde zoals u ze wilt laten vertrekken. Vertel de leerlingen nogmaals dat het geen race is en dat, ook wanneer er in groepjes wordt gefietst, iedereen verantwoordelijk is voor zijn eigen gedrag. Deel de hesjes uit en schrijf het nummer van het hesje bij de betreffende naam op de leerlingenlijst. Let op: deze lijst is de enige manier waarop u na afloop van het examen de relatie kunt maken tussen de lijsten van de controleposten (die alleen rugnummers bevatten) en de leerlingen.

Laat de –groepjes- leerlingen met voldoende tussentijd (3 á 4 minuten) vertrekken.

De uitslag en het diploma

Om de uitslag van het examen te bepalen is het zaak de diverse lijsten van de controleposten samen te voegen tot één overzicht. Dit kunt u het beste doen aan de hand van een spreadsheet programma als Excel. Bepaal bij hoeveel strafpunten een leerling gezakt is en in het overzicht kunt u gemakkelijk zien welke leerlingen geslaagd zijn en welke niet. 

U kunt er voor kiezen om alleen de leerlingen die geslaagd zijn een verkeersdiploma te geven. Een andere optie is om iedereen een bewijs van deelname te geven waarop staat aangegeven welke vaardigheden een leerling goed beheerst en welke minder of niet.

Natuurlijk moet het examen een leermoment zijn. Bespreek met de leerlingen welke fouten zij gemaakt hebben. Besteed tijdens een verkeersles aandacht aan die vaardigheden die het minst goed worden beheerst.

Inzet vrijwilligers en Voortgezet Onderwijs

Wanneer het niet lukt om voldoende hulpouders te regelen, kunt u ook eens informeren bij een vrijwilligersorganisatie.

Het is erg leuk en zinvol om het Voortgezet Onderwijs bij uw verkeersexamen te betrekken. Leerlingen kunnen in het kader van hun maatschappelijke stage diverse taken tijdens het examen uitvoeren. Leerlingen uit het VMBO of praktijkonderwijs zijn prima in staat om de fietsenkeuring uit te voeren. Ook kunnen zij koffie verzorgen voor de controleposten. Wanneer er vooraf op hun school eerst aandacht wordt besteed aan de veilige fiets, snijdt het educatieve mes aan twee kanten. Mavo 3 leerlingen zijn prima in staat om op de controleposten te zitten of u te helpen op het startpunt. Maar wellicht kunnen leerlingen u ook helpen om de route te filmen of fotograferen. Misschien wil een oud-leerling iets komen vertellen over het fietsen naar de nieuwe school.

Overige aandachtspunten

Bedenk welke groep u aan het verkeersexamen wil laten deelnemen. Bij groep 7 heeft u de mogelijkheid leerlingen die niet geslaagd zijn in groep 8 een herexamen te laten doen. Voor groep 8 is het een goede voorbereiding op het fietsen naar het voortgezet onderwijs. Daarnaast is het een motivatie om ook in groep 8 aandacht aan verkeer te besteden.

Heeft u er weleens aan gedacht om meerdere verkeersexamens in de schoolcarrière van uw leerlingen af te nemen? Bijvoorbeeld een oversteekexamen in groep 3, een motorisch fietsexamen (fietsoefeningen op het schoolplein) in groep 5, het schriftelijk verkeersexamen in groep 7 en het praktisch verkeersexamen in groep 8.

Bekijk hoe het zit met de verzekering van de leerlingen tijdens het verkeersexamen.

Lees ook eens de handleiding van Veilig Verkeer Nederland over dit onderwerp.

Ik wens u veel succes met uw eigen examen. Heeft u vragen, aarzel dan niet om contact met mij op te nemen.